Czym jest uzależnienie?
Uzależnienie to przewlekła choroba polegająca na kompulsywnym sięganiu po substancję (np. alkohol) mimo negatywnych konsekwencji. Mówimy wówczas o uzależnieniu chemicznym. Uzależnić można się także od czynności (np. hazardu, zakupów, pornografii, adrenaliny) – to uzależnienia behawioralne, oparte na przymusie powtarzania danej aktywności.
Fazy choroby alkoholowej
W literaturze spotyka się określenia „fazy”, „etapy” lub „stadia” alkoholizmu. Poniżej dwa często przywoływane ujęcia: czterofazowy model Jellinka oraz trzynastostopniowa skala Roberta Tabusa. Pamiętaj: rozwój choroby jest indywidualny – nie u każdej osoby wszystkie objawy występują tak samo i w tej samej kolejności.
Model Jellinka (4 fazy)
-
Faza wstępna (prealkoholowa) – picie mieści się w społecznej „normie”, ale coraz wyraźniej służy redukcji napięcia i poprawie nastroju. Rośnie tolerancja: potrzeba większych dawek, by uzyskać ten sam efekt. Ten etap może trwać latami.
-
Faza ostrzegawcza (zwiastunowa) – pojawia się „szukanie okazji” do picia, częstsze spotkania z pretekstem do alkoholu, także picie w samotności i w ukryciu. Narasta zaprzeczanie problemowi, mogą występować luki pamięciowe.
-
Faza krytyczna (ostra) – utrata kontroli nad ilością i częstotliwością picia, zaniedbywanie obowiązków i relacji, porzucanie zainteresowań. Coraz częstsze „klinowanie” rano, silne poczucie winy i konflikty z otoczeniem; u części osób mogą pojawiać się myśli samobójcze.
-
Faza przewlekła (chroniczna) – długie ciągi alkoholowe, nasilone objawy odstawienne (drżenia, wymioty, wzrost ciśnienia), możliwe delirium tremens. Pogłębiają się stany lękowe i depresyjne, problemy z pamięcią i koncentracją. Ryzyko utraty pracy i rozpadu relacji; alkohol staje się centralnym punktem życia.
Skala Roberta Tabusa (13 stopni)
-
Umiarkowane spożycie w sytuacjach towarzyskich.
-
Nadużywanie; pojawiają się luki w pamięci.
-
Głód alkoholowy – potrzeba wypicia wbrew rozsądkowi.
-
Utrata kontroli nad ilością; upijanie się do nieprzytomności.
-
Racjonalizowanie i zaprzeczanie uzależnieniu.
-
Objawy abstynencyjne; „klin” łagodzi dolegliwości.
-
Picie w samotności i w ukryciu.
-
Rozregulowanie układu nerwowego; narastające konflikty i agresja.
-
Alkohol staje się priorytetem; energia skupiona na jego zdobyciu.
-
„Kac moralny”, wstyd i poczucie winy przy utrzymującym się piciu.
-
Częste napady lęku, rozwój zaburzeń lękowych.
-
Picie „dla samego picia”; nawracające upijanie do nieprzytomności.
-
Konieczna profesjonalna pomoc; samodzielne odstawienie jest niemożliwe i groźne dla zdrowia i życia.
Co dalej? Jak szukać pomocy
-
Jeśli w opisach rozpoznajesz siebie lub bliską osobę, skontaktuj się z lekarzem rodzinnym, psychologiem/terapeutą uzależnień albo ośrodkiem leczenia uzależnień – im wcześniej, tym lepiej.
-
Nie próbuj samodzielnie „odstawiać na siłę”, jeśli masz silne objawy abstynencyjne – to może być niebezpieczne. Bezpieczniej zrobić to w kontakcie z personelem medycznym.
-
W sytuacji nagłej (podejrzenie zatrucia alkoholem, ciężkie objawy odstawienne, myśli samobójcze, zagrożenie życia) dzwoń pod 112 lub udaj się na SOR.