Czym jest zespół Otella?

1. Czym jest zespół Otella?
Zespół Otella, określany także jako morbidna zazdrość lub psychoza alkoholowa, to zaburzenie psychiczne, w którym osoba doświadcza intensywnych, urojeniowych przekonań o niewierności partnera, mimo całkowitego braku dowodów. W klasyfikacji DSM-5 jest zaliczany do podtypów zaburzenia urojeniowego (delusional disorder).

2. Związek z uzależnieniem – główna przyczyna
Najczęściej zespół Otella występuje u osób uzależnionych od alkoholu lub intensywnie go nadużywających. Alkohol działa neurotoksycznie, uszkadzając struktury mózgowe, szczególnie korę przedczołową, co sprzyja rozwinięciu psychozy zazdrości. Szacuje się, że nawet 30% osób z alkoholizmem może rozwinąć objawy tego zaburzenia, choć wyniki badań różnią się w zależności od źródeł.

3. Mechanizm rozwoju – co się dzieje w mózgu?
Przewlekłe spożycie alkoholu prowadzi do zmian w strukturze mózgu odpowiedzialnych za kontrolę racjonalnego myślenia i percepcję rzeczywistości (np. kora przedczołowa). Uszkodzenia w obrębie prawej półkuli oraz jąder podkorowych, w tym wzgórza, również odgrywają istotną rolę w rozwoju choroby.

4. Objawy charakterystyczne
Osoby cierpiące na zespół Otella mogą przejawiać:

• silne, urojeniowe przekonanie o niewierności partnera mimo braku dowodów,

• obsesyjne kontrolowanie partnera (przeszukiwanie, śledzenie, sprawdzanie korespondencji),

• wypytywanie, oskarżenia, prowokowanie kłótni, ograniczanie kontaktów społecznych partnera,

• brak krytycyzmu wobec własnych przekonań i postępującą izolację emocjonalną,

• stosowanie przemocy psychicznej lub fizycznej, w skrajnych przypadkach zagrażającej życiu partnera bądź samego chorego.

5. Czy zespół Otella występuje tylko przy uzależnieniach?
Choć alkoholizm jest głównym czynnikiem ryzyka, zespół Otella może pojawić się także w innych kontekstach:

• w przebiegu schizofrenii paranoidalnej,

• w chorobie Parkinsona (zwłaszcza przy leczeniu dopaminergicznym),

• przy otępieniach i urazach neurologicznych (np. udar w obrębie wzgórza).

6. Jak leczyć – rekomendowane metody
Ze względu na psychotyczny charakter zaburzenia terapia wymaga podejścia wielopłaszczyznowego:

• leczenie uzależnienia od alkoholu – warunek podstawowy,

• psychoterapia (poznawczo-analityczna, terapia par, psychoedukacja, wsparcie w radzeniu sobie z emocjami),

• farmakoterapia – najczęściej leki przeciwpsychotyczne oraz SSRI,

• eksperymentalnie rozważane jest stosowanie oksytocyny (na etapie badań).

7. Konsekwencje i powaga zaburzenia
Zespół Otella to nie tylko problem psychologiczny, ale realne zagrożenie dla życia i zdrowia:

• zwiększa ryzyko przemocy, w tym zabójstw, samobójstw i brutalnych awantur,

• prowadzi do destrukcji relacji, traumatycznego stresu i pogorszenia jakości życia obojga partnerów,

• chorzy zazwyczaj nie dostrzegają potrzeby leczenia, co utrudnia skuteczną interwencję.

8. Podsumowanie